Żoliborz, najmniejsza pod względem powierzchni dzielnica Warszawy, kryje w sobie niezwykłą koncentrację historii, architektury i zieleni. Miejski System Informacji (MSI) dzieli Żoliborz na trzy obszary: Marymont-Potok, Sady Żoliborskie i Stary Żoliborz. Najlepiej niespiesznie odkrywać je po kolei. Jeśli szczególnie interesuje Cię wycieczka po Starym Żoliborzu – czytaj dalej!

Wycieczka po Starym Żoliborzu – poznaj tajemnice eleganckiej i zielonej dzielnicy

Warto wspomnieć, że nazwa „Żoliborz” to spolszczenie francuskiego „Joli Bord” – „Piękny Brzeg”. Tak zwano posiadłość konwiktu księży pijarów, założoną nad Wisłą w XVIII wieku. A z biegiem lat cała okolica zyskała to miano.

Historia Starego Żoliborza jest nierozerwalnie związana z okresem międzywojennym. Dzielnica powstała jako osiedle dla urzędników, oficerów i środowisk artystyczno-inteligenckich. Do dziś funkcjonuje tradycyjny podział na: Żoliborz Oficerski, Urzędniczy, Dziennikarski, Spółdzielczy, Centralny i Dolny. Tutaj modernizm miesza się z pamięcią o Powstaniu Warszawskim i z tradycją życia kulturalnego. Spacerując ulicami Starego Żoliborza, możesz poczuć tę niepowtarzalną atmosferę. Jego urok tkwi w połączeniu eleganckich willi, kameralnych skwerów, pięknych parków i monumentalnych punktów historycznych. Stary Żoliborz, serce dzielnicy, zachował wyjątkowy przedwojenny układ urbanistyczny, który przetrwał wojenne zniszczenia niemal nienaruszony.

Co istotne, z uwagi na niewielką rozległość terenu, wszystkie atrakcje są tu blisko siebie. Nasza niespełna 6-kilometrowa trasa zajmie Ci około 3,5 godziny. Jeśli chcesz zwiedzić również muzealne wnętrza czas oczywiście stosownie się wydłuży.

Więcej inspiracji znajdziesz w przewodniku „Co zobaczyć w Warszawie – najciekawsze wycieczki”. Warto też zajrzeć do kategorii wydarzeń „Odkrywanie Warszawy”, gdzie czekają na Ciebie różne opcje na zwiedzanie Warszawy z przewodnikiem.

Plac Wilsona – startujemy w centrum Starego Żoliborza

Plac Thomasa Woodrowa Wilsona, którego patronem jest 28. prezydent Stanów Zjednoczonych to ważny węzeł komunikacyjny powstały w latach 20. XX wieku. Znajdują się tu przystanki autobusowe, tramwajowe, a także stacja metra. Należy podkreślić, że imponująca architektura stacji została wyróżniona nagrodami o zasięgu europejskim i światowym. Kopuła w kształcie elipsy pełni rolę wielkiego lampionu, który w zależności od pory dnia, świeci na czerwono, fioletowo, niebiesko lub zielono.

W pobliżu działa kultowe Kino Wisła, które od dekad przyciąga miłośników ambitnego kina i stanowi jeden z kulturalnych punktów Żoliborza. Plac Wilsona to gwarne miejsce, gdzie poczujesz intensywne, codzienne życie dzielnicy. Wystarczy jednak zapuścić się w boczne uliczki, by doświadczyć kojącego spokoju Starego Żoliborza.

Żoliborz Dziennikarski – enklawa inteligencji

W latach 20. XX wieku wybudowano tu kolonię dla dziennikarzy i ludzi pióra, zaprojektowaną w duchu modernizmu i spokoju codziennego życia. Spacerując ulicami Dziennikarską, Promyka czy Tucholską mijasz szeregowe domki z małymi ogródkami. Mieszkali tu m.in. Melchior Wańkowicz, Kazimierz Wierzyński czy Maria Anto. Z tego kameralnego labiryntu pełnych zieleni uliczek wystarczy krótki spacer, by znaleźć się w Parku im. Stefana Żeromskiego.

Park im. Stefana Żeromskiego – zielona przystań relaksu

Park im. Stefana Żeromskiego powstał w latach 30. XX wieku na miejscu dawnych umocnień Cytadeli Warszawskiej. Dziś zachwyca starodrzewem, fontannami i rzeźbami. Jedna z nich – „Alina – Dziewczyna z dzbanem”, dzieło Henryka Kuny, uznawana jest za nieformalny symbol Żoliborza. W sercu parku, w zabytkowym magazynie prochu mieści się Prochownia Żoliborz – urokliwa kawiarnia o artystycznym charakterze. Z kolei na skraju parku stoi Żoliborski Dom Kultury – Fort Sokolnickiego. Odbywają się tu wystawy, koncerty i inne wydarzenia kulturalne.

Żoliborz Oficerski – prestiż międzywojennej Warszawy

Żoliborz Oficerski to obszar dzielnicy, który powstał jako osiedle dla zasłużonych wojskowych i ich rodzin. Domy wzorowane na szlacheckich dworkach zamieszkiwali wysocy rangą oficerowie Wojska Polskiego, w tym generałowie i pułkownicy, m.in. Władysław Anders, Władysław Bortnowski, Józef Haller i Marian Kukiel.

Idąc ulicą Forteczną trafisz na najmniejszy, a jednocześnie najbardziej urokliwy plac Żoliborza – Plac Słoneczny. Od północy otoczony jest półkoliście przylegającymi do siebie piętrowymi willami. Promieniście odchodzi od niego ulica Śmiała, którą warto kontynuować spacer. W pobliżu willi u zbiegu ulic Śmiałej i Józefa Hauke-Bosaka umieszczono tablicę upamiętniającą Andrzeja Wajdę i jego żonę. Wybitny reżyser mieszkał tu przeszło 40 lat.

Cytadela Warszawska – świadek historii

Cytadela zbudowana została po upadku powstania listopadowego z rozkazu cara Mikołaja I. Miała umożliwić szybkie stłumienie ewentualnych buntów i utrzymać w ryzach ludność Królestwa Polskiego. W jej kazamatach więziono i przesłuchiwano wielu polskich działaczy niepodległościowych. Dziś to miejsce pamięci i refleksji. Na terenie Cytadeli znajdują się: Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, Muzeum Historii Polski, Muzeum Wojska Polskiego, a w dawnych koszarach – Muzeum Katyńskie. Cały teren obejmuje 36 hektarów. W trakcie spaceru warto zwrócić uwagę na ceglane mury i artystyczne instalacje harmonizujące z tutejszą przyrodą.

Plac Inwalidów – od fortecznych murów do miejskiego życia

Wybudowano go w latach 30. XX wieku, w miejscu wyburzonego Fortu Gieorgija jako reprezentacyjne centrum dzielnicy. Otaczają go modernistyczne kamienice i wille. Nazwą uhonorowano weteranów wojennych. Miejska legenda głosi, że pod placem ukryty jest tajny korytarz łączący dawny fort z Cytadelą – pamiątka po militarnych korzeniach tej części miasta.

Niedaleko, u zbiegu ulic Śmiałej i alei Wojska Polskiego, w weekendy od końca kwietnia do początku października odbywa się słynny Targ Śniadaniowy. Wycieczka po Starym Żoliborzu z przystankiem na degustację smaków z różnych stron świata to doskonały plan. Dalej droga prowadzi ku Żoliborzowi Urzędniczemu.

Żoliborz Urzędniczy – funkcjonalność z klasą

Wkraczamy w spokojny rytm Żoliborza Urzędniczego – części dzielnicy zaprojektowanej dla urzędników państwowych. To wzorcowy przykład modernistycznej urbanistyki, gdzie kameralne uliczki, w tym Wieniawskiego i Brodzińskiego, tworzą przyjazną siatkę niskiej zabudowy i zielonych ogrodów. Warto zatrzymać się przy Willi Barbary i Stanisława Brukalskich przy ulicy Niegolewskiego 8. Dom własny projektu słynnego małżeństwa architektów to jeden z pierwszych domów funkcjonalnych w kraju. Elegancki, praktyczny i nowatorski, jak na lata 20. XX wieku budynek wpisujący się w ideę „Forma wynika z funkcji”.

A jeśli masz jeszcze zapas sił i chęć, by zobaczyć kolejny plac możesz nadłożyć nieco drogi i zajrzeć na Plac Henkla. Niewielki, ale pełen żoliborskiego uroku. Stąd już tylko krótki spacer dzieli Cię od kolejnego punktu wycieczki po Starym Żoliborzu – Kościoła św. Stanisława Kostki.

Kościół św. Stanisława Kostki i Muzeum ks. Jerzego Popiełuszki

Budowę świątyni rozpoczęto w 1930 roku. Kościół stał się parafią nowej, inteligenckiej dzielnicy. W latach 80. zasłynął jako centrum duchowego oporu przeciw reżimowi komunistycznemu, dzięki działalności ks. Jerzego Popiełuszki, kapelana „Solidarności”. Przy kościele działa Muzeum bł. ks. Jerzego Popiełuszki, gromadzące pamiątki po kapłanie i świadectwa tamtych czasów. To miejsce ciszy, pamięci i odwagi.

Park Żołnierzy „Żywiciela” – ostatni akt wycieczki po Starym Żoliborzu

Z Kościoła św. Stanisława Kostki wystarczy ruszyć ulicą Suzina, by wkroczyć w zielone zakątki Parku Żołnierzy „Żywiciela”. Miejsce to upamiętnia powstańców z żoliborskiego zgrupowania Armii Krajowej. Park oferuje również przyjemne alejki do spacerów, miejsca na odpoczynek i ławki w cieniu drzew. Możesz zatrzymać się na chwilę przy rzeźbie Kobieta z dzieckiem Aliny Szapocznikow.

Tuż przy południowo-wschodnim krańcu parku stoi Teatr Komedia, znany z lekkich komedii, fars oraz spektakli muzycznych. Choć w trakcie wycieczki raczej nie zajrzysz do środka, warto przystanąć przed jego modernistyczną fasadą i poczuć teatralny klimat dzielnicy.

Wracając w stronę Placu Wilsona, miniesz charakterystyczne Kolonie WSM Żoliborz Centralny. Spółdzielcze osiedla z lat 30. ubiegłego wieku, które do dziś zachwycają harmonią, zielenią i społecznym duchem dawnego Żoliborza.

Wycieczka po Starym Żoliborzu – finał na Placu Wilsona

Powrót na Plac Wilsona zamyka wycieczkę po Starym Żoliborzu. Przedwojenna elegancja, modernistyczna architektura, zielone parki i zakątki, miejsca pamięci i sztuka współczesna – wszystko jest tu na wyciągnięcie ręki. A każdy przystanek opowiada o ludziach czynu, pasji i odwagi. Spacerując uliczkami pełnymi spokoju, można niemal usłyszeć echo minionych epok, poczuć puls artystycznego życia i smak codzienności.

Wokół Placu Wilsona nie brakuje lokali, w których można posilić się po udanej wyprawie. Wizyta w jednej z restauracji, np. z kuchnią włoską, tajską, dobrej cukierni czy kawiarni pozwoli Ci szybko zregenerować siły.

Poznaj najlepszych organizatorów wycieczek po Warszawie