Z inicjatywą utworzenia muzeum, które dokumentowałoby historię polskiej spółdzielczości, wystąpił Franciszek Stefczyk, w lutym 1918 r., podczas Pierwszej Konferencji Przewodników Polskiej Kooperacji. Wtedy to do Lublina zjechali najwybitniejsi przedstawiciele polskiego ruchu spółdzielczego, by obradować nad kształtem spółdzielczości, a szerzej całości gospodarki w wolnej Polsce, w której odrodzenie wierzono. Wówczas zaczęto gromadzić zbiory, początkowo w Krakowie, później w Warszawie. Muzeum miało otworzyć swoje podwoje 1 września 1939 r… W skutek napaści na Polskę hitlerowskich Niemiec, do których wkrótce dołączyła sowiecka Rosja, do otwarcia placówki nie doszło. Udało się to dopiero 50 lat po Konferencji, czyli w 1968 r. Pierwszym domem naszego Muzeum była dawna Państwowa Szkoła Spółdzielczości Rolniczej w Nałęczowie, skąd została przeniesiona do siedziby Krajowej Rady Spółdzielczej w 2001 r.

Majątek naszego Muzeum stanowią dokumenty, fotografie, sztandary, medale, rękopisy, monety, plakaty, ulotki, książki, rzeźby, portrety, filmy… słowem to, co możecie spotkać w każdym muzeum na świecie. To co nas wyróżnia, to historia, którą te przedmioty opowiadają. Mówią one o ponad dwóch wiekach wspaniałej historii, pełnej chluby i chwały. To historia pracy dla wyzwolenia społecznego, walki o odrodzenie państwa polskiego i istotnym elemencie Polskiego Państwa Podziemnego, to opowieść o potężnym, samorządnym, głęboko demokratycznym ruchu gospodarczo-społecznym, wreszcie to ludzie, w tym najważniejsi dla polskiej historii (jesteśmy bodaj jedynym państwem na świecie, którego głową był czynny działacz spółdzielczy – Stanisław Wojciechowski, drugi prezydent RP). Tłem dla wielkiej historii są spółdzielcze wartości, w których ponadczasowość wierzymy, a które pośrednio dokumentujemy i promujemy.