Xawery Dunikowski (1875-1964) wybitny rzeźbiarz i pedagog zatroskany o los własnych prac, które tkliwie nazywał swoimi dziećmi, postanowił przekazać je pod opiekę Państwa Polskiego. Jubileuszowa wystawa jego twórczości w Muzeum Narodowym w Warszawie na przełomie 1948 i 1949 roku stała się przyczynkiem do obdarowania Ludowego Wojska Polskiego wystawionymi dziełami. Dar ten obejmował 151 rzeźb, 20 obrazów i 25 rysunków. W zamian za to Ministerstwo Kultury i Sztuki przyrzekło oddać artyście warszawską Królikarnię na pracownię, mieszkanie i muzeum prac. Jednak odbudowa zniszczonej w czasie wojny Królikarni trwała tak długo, ze dopiero w pierwszą rocznicę śmierci artysty otworzono ekspozycję jego dzieł przekazanych przez Mariana Spychalskiego w imieniu Ludowego Wojska Polskiego. Przekaz obejmował: „dzieła i pamiątki Mistrza Rzeźby Polskiej Budowniczego Polski Ludowej Profesora Xawerego Dunikowskiego zapisane ostatnią jego wolą jako dar dla społeczeństwa i Państwa Polskiego”.

Kolekcja Muzeum została wzbogacono w następnych latach o darowizny i przekazy instytucji i osób prywatnych (m. in. Antoine’a Cierplikowskiego i córki Artysty–Marii Xawery Dunikowskiej) oraz zakupy. Obecnie w zbiorach Muzeum oprócz 108 obrazów, 246 szkiców malarskich i 380 rysunków, znajduje się ponad 500 rzeźb ze wszystkich okresów twórczości Xawerego Dunikowskiego, począwszy od terakotowych, wykonanych w czasie studiów Portretu kuzynki i Skąpca (obie z 1896) do szkiców Żołnierza Polskiego z 1963 roku-ostatniej realizacji pomnikowej artysty.